Zeven methoden voor Hydrotherapie

Clinical reasoning

Binnen het raamwerk van evidence based clinical practice (EBCP) is het uitgangspunt dat extern bewijs (wetenschappelijke artikelen) de beslissing ondersteunt voor hydrotherapie in plaats van therapie buiten het water.

ECBP dekt twee andere domeinen die even belangrijk zijn:

• voorkeur van de patiënt
• competentie van de therapeut

Goede klinische competentie van de Hydro therapeut kan worden bereikt door eigentijdse – post-graduate – opleidingen. De Association International Aquatic Therapy Faculty (IATF)biedt deze programma’s aan, waarin verschillende concepten worden onderwezen die verbonden zijn met de competentieprofielen van de (hydro-)fysiotherapeuten.

Hydrotherapieconcepten kunnen alleen worden toegepast als het zwembad optimaal is uitgevoerd om aan de hydrotherapiedoelstellingen bij te dragen. Dit is wat EWAC Medical biedt met haar brede assortiment producten.

Therapeutische doelstellingen zijn afgeleid van de International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) van de WHO, 2001.

Therapeutische Concepten

• Water Specifieke Therapie
• Halliwick
• Bad Ragaz Ring Methode
• Klinische Ai Chi
• Watergebonden motor-cognitieve hydrotherapie
• Passieve hydrotherapie
• Aquafitness

Water Specifieke Therapie(WST)

Water Specifieke Therapie (WST) (hiervoor: Halliwick-Therapie) is het belangrijkste hydrotherapie concept wereldwijd, beschreven in meer dan 50 gepubliceerde onderzoeksartikelen, zie de Halliwick website.

WST dekt vrijwel alle neuro-musculoskeletale ICF-doelstellingen inclusief de meest belangrijkste onderwerpen in revalidatie:

• spierversterking
• verbeteren bewegingsuitslag
• verminderen van pijn
• houdingscontrole
• rompstabiliteit
• behendigheid
• valpreventie

WST kan gebruikt worden om subtiele spieraanspanning uit te lokken, die buiten het water niet kunnen worden uitgelokt. WST wordt toegepast over alle leeftijdsgroepen, van pediatrie tot geriatrie en wordt onderwezen in meer dan 50 landen wereldwijd.

WST is een concept voor hydrotherapie met elementen van het Halliwick 10 point-programma, vaak gebruikt als gewenningsoefening voor de vloeistofeigenschappen van water:

• stromingscondities (turbulentie)
• energieoverdracht door golven
• meta centrische effecten (koppel gecreëerd door het verschil tussen het zwaartepunt en het centrum van opwaartse kracht)

Als voorbeeld zou men in WST klinisch kunnen veronderstellen dat de meta centrische effecten de centrale stabiliteit van een atactische patiënt kunnen verbeteren.

WST is ontwikkeld door een team van fysiotherapeuten in Zwitserland in de jaren zeventig, om James McMillan te ondersteunen in zijn inspanningen om Halliwick te verbeteren in de richting van “Halliwick-Therapie”. De ontwikkeling gaat nog steeds door, volgend op de huidige thema’s in de gezondheidszorg, zoals:

• executieve functies
• trainen van het spiervermogen
• het beïnvloeden van neuro-inflammatie

Halliwick

Halliwick is oorspronkelijk een concept voor zwemonderwijs, ontwikkeld door wijlen ingenieur vloeistofdynamica James McMillan MBE. In 1949 besloten hij en zijn vrouw om lichamelijk beperkte meisjes van de Halliwick school in Londen uit te nodigen bij zwemsessies, waar zij beide optraden als zwemleraar. Het was duidelijk dat houding controle het grootste probleem was voor deze meisjes.

Hij wist hoe hij vloeistofdynamica kon gebruiken om het probleem te verkleinen en de meisjes verder te oefenen. De aanpak werd snel verder gestructureerd en ontwikkelde zich tot het beroemde Tien-Punten-Programma.

Halliwick spitst zich toe op het aanleren van rotatie controle: de praktische aanpak voor houdingsproblemen in 3 dimensies over 3 assen (sagittaal, transversaal en longitudinaal) en een combinatie (diagonaal).

In de klas nam de docent een aantal weken de veranderingen waar: betere romp-, hoofd- en mond controle alsmede verbeterd zelfvertrouwen. De zwemmethode leek therapeutisch potentieel te hebben, specifiek omdat alle rotatiecontroles een relatie hebben met romp (core) activiteit, hetgeen belangrijk is voor houding controle buiten het water.

Momenteel wordt Halliwick over de hele wereld toegepast. Vooral kinderen met neuromotorische beperkingen kunnen hier enorm veel voordeel van hebben gezien het aantal publicaties op dit gebied. De Tien-Punten zijn de basis voor andere activiteiten zoals een aangepaste zwemslag, a-specifieke zwemcompetitie, speel-circuits of zelfs leren duiken. Als voorbeeld kan in Halliwick klinisch geredeneerd worden hoe de transversale rotatie controle van een kind met hemiplegie verbeterd kan worden.

Bad Ragaz Ring Methode (BRRM)

Rond 1955 begonnen fysiotherapeuten in de Duitse stad Wildbad met weerstandsoefeningen in het zwembad met patiënten in een liggende positie. Ondersteund met een halskraagkraag en autobanden om de heupen en enkels (zo benodigd).

Deze methode werd snel overgenomen in Bad Ragaz, waarin ook driedimensionale patronen voor Proprioceptieve Neuromusculaire Facilitering (PNF) werden opgenomen in de vroege zestiger jaren. Dit was de aanvang van een lange geschiedenis van aanpassingen aan de stand van de techniek in watergebonden PNF.

Het belangrijkste element is de activering van de spieren in (myofasciale) ketens als voorbereiding op functionele activiteiten in water en op het land. Recent zijn ook de principes van fijne spiercontrole, PNF technieken (zoals combinatie van antagonisten) en inspanningsfysiologie aan BRRM toegevoegd. Concepten als functionele kinetica en rompstabilisatie zijn eveneens onderdeel van de huidige BRRM en worden toegepast bij neurologische , orthopedische en reumatische populaties. Zie de Bad Ragaz website.

Actuele onderwerpen in de opleiding zijn:

• Reversal of antagonists: Reversal vergroot kracht meer dan contracties in één richting
• Combination of isotonics: de excentrische component is belangrijk om ontstekingsreacties in de fascie te balanceren
• Proprioceptieve discriminatietraining in een omgeving waar pijn “onder de radar” zit, om neuro inflammatie te beïnvloeden; zoals bijvoorbeeld bij lage rugpijn
• drie-dimensionale bewegingen zijn essentieel voor goede mechanotransductie, gebruik makend van de eigenschappen van de fascia
• tensegrity van de intramusculaire fascia kan worden geoefend door zachte variabele samentrekkingen en kunnen bijdragen aan de veerkracht van de fascia.

Als voorbeeld zou men binnen BRRM klinisch kunnen beredeneren welk bilateraal en reciprook beenpatroon en techniek gebruikt kan worden voor een patiënt die circa 3 maanden geleden is geopereerd aan een hernia op L4/L5 en nog steeds motorische zwakte ervaart op niveau L5. Hoe ziet de techniek eruit om specifiek de segment-geïndiceerde spier in de voet te versterken?

Klinische Ai Chi

Oorspronkelijk is Ai Chi ontwikkeld door Jun Konno, de wijlen eigenaar van een Hydro therapeutisch fitness instituut in Yokohama, Japan. Rond 2000 werd Ai Chi snel populair door zijn eenvoud en effecten.

Ai Chi is mindful en actief, inclusief 20 continue trage en brede bewegingen (kata’s), die zonder kracht worden uitgevoerd. Ai Chi focust op de ademhaling, beweging van de bovenste ledematen, romp (mobiele) stabiliteit, beweging van de onderste ledematen, balans en gecoördineerde totale lichaamsbewegingen.

Het steunvlak wordt geleidelijk aan smaller waardoor het steeds lastiger wordt het evenwicht te bewaren. Er bestaan verschillende protocollen, bestaande uit een keuze uit de 20 kata’s en/of een verschillend aantal herhalingen, zie de Clinical Ai Chi website.

Klinische Ai Chi is aangepast aan de mogelijkheden van de persoon met een musculoskeletaal en/of neurologisch probleem. De elementen van Klinische Ai Chi moeten passen in een specifiek behandelprogramma als uitkomst van een klinisch redeneringsproces. Ai Chi is een houdings-activiteit die het zwaartepunt verplaatst, reikend met armen, de ondersteuning van de benen constant concentrisch – excentrische contracties zijn karakteristiek. De meeste van deze karakteristieken zijn gerelateerd aan de statische- en  dynamische balanscontrole en kunnen invloed hebben op de dynamische balans controle waarmee vallen kan worden voorkomen.

Als voorbeeld kan in Klinische Ai Chi beredeneerd worden of Ai Chi kan worden aangepast om heup-strategieën te faciliteren bij patiënten met chronische lage-rugpijn en of Ai Chi kan worden aangepast voor patiënten met de ziekte van Parkinson om de medio-laterale stabiliteit te trainen.

Motor-Cognitieve Hydrotyherapie (MCH)

MCH (in het Engels bekend als Aquatic Motor-Cognitive Therapy (AMCT)) is een recente ontwikkeling, gebaseerd op de zich ontwikkelende notie dat beweging belangrijk is voor het functioneren van de hersenen, de hersenbloedvaten en neurale plasticiteit.

Zowel matige aerobe activiteit als High Intensity Interval Training (HIIT) vergroten de bloeddoorstroming van zowel het lichaam als de hersenen. Bij vergelijkbare fysiologische inspanning is de bloedstroom in de hersenen hoger bij oefeningen in het water dan buiten het water.

Hogere bloedstroomsnelheden vergroten de immuno-metabolische activiteit van de endotheelcellen in de bloedvaten: dit ondersteunt het proces van neuro-plasticiteit, bijvoorbeeld gerelateerd aan de executieve functies. Executieve functies zijn cognitieve controleprocessen die doelgerichte motorische aansturing reguleren, vooral tijdens complexe, nieuwe of dubbelzinnige situaties. Deze situaties kunnen vaak vertaald worden naar spelen/exergaming met therapeutische intenties, hetgeen ook gebeurt in verrijkte omgevingen.

In één zin: de toegevoegde immuno-metabole effecten van (intensieve) inspanning in water opent de deur om cognitieve elementen toe te voegen – specifiek gericht op de executieve functies – tijdens oefeningen gericht op motorische controle in complexe situaties.

Deze situaties hebben vaak een evenwichtscomponent, waardoor uitvoering buiten het water lastiger is, helemaal bij patiënten met een hoger valrisico.

Als voorbeeld, kan in MCH klinisch aan de patiënt gevraagd worden: “ben je in staat om op vier verschillende manieren te lopen, iedere keer in 3 stappen, en te proberen deze manieren zoveel mogelijk met elkaar te mengen?”

Geheugen en probleemoplossing zijn de cognitieve functies die betrokken zijn bij deze taak waarin variabelen van het looppatroon worden geoefend. Het is duidelijk geworden dat belangrijke effecten op neuro-inflammatie kunnen worden bereikt die uitermate belangrijk zijn in verschillende leefstijl-ziekten.

Passieve Hydrotherapie(PH)

Het is gemakkelijk om het lichaam van een andere persoon te manipuleren in – warm – water. Dit heeft geleid tot een enorm aantal passieve behandelingsconcepten. De meest internationaal bekende is Watsu, of Water Shiatsu, een wellness concept gebaseerd op het beïnvloeden van de meridianen. Cliënten worden bewogen in choreografische elementen, die kunnen leiden tot diepe ontspanning en een prettig gevoel. Er bestaan veel variaties: met of zonder muziek, boven- of onder water, met of zonder drijfhulpmiddelen.

Vaak worden massagetechnieken gebruikt in de sessie, afhankelijk van de massagevaardigheden van de behandelaar.

Passieve hydrotherapie (in het Engels bekend als Aquatic Passive Manual Handling (APMH)) kan gebruikt worden om mensen te laten mijmeren of dagdromen: dit activeert een van de belangrijke grootschalige hersennetwerken: het default netwerk. Een andere mogelijkheid is om personen te vragen om zich te concentreren op de bewegingen en deze ook te voelen: proprioceptieve perceptie wordt hier gebruikt, hetgeen belangrijk is voor het verminderen van de nociceptieve stimuli. De klinische vraag zou hier kunnen zijn: “sluit je ogen en voel welke bewegingen je lage rug maakt en probeer deze als onschuldig te interpreteren.”

Manuele vaardigheden kunnen ook worden gebruikt zonder een choreografie: de patiënten drijven gewoon met drijfhulpmiddelen en de therapeut past manipulaties toe van manuele technieken als Kaltenborn, Mulligan, Osteopatie en Chiropratie. Wetenschappelijke bewijsvoering van alle passieve manuele behandelingen is schaars.

Cardiovasculaire Hydrotherapie Training (CHT)

De bewijzen zijn zeer overtuigend: cardiovasculaire (uithoudings-) training in water kan dezelfde korte- en lange termijn fysiologische aanpassingen veroorzaken als cardiovasculaire training buiten het water. Binnen de aquafitness-industrie zijn veel verschillende oefenvormen uitgewerkt.

De principes zijn echter eenvoudig: ten minste 20% van de skeletale spieren moeten worden gebruikt voor enige tijd en op een bepaalde intensiteit om een zuurstoftekort te creëren: dit is de noodzakelijke stimulans om het hartvermogen te vergroten.

Voor het in standhouden van een bepaald niveau functioneel uithoudingsvermogen is niet veel werk nodig volgens verschillende normgetallen, bijvoorbeeld die van de American College of Sports Medicine.

Voor het verbeteren van de cardiovasculaire conditie met klassieke duurtraining zijn minstens 20 minuten training nodig op minimaal 50% van de maximale zuurstofopname (VO2max). Een efficiënte manier is High Intensity Interval Training (HIIT). Oorspronkelijk bestaat dit programma uit 8 sessies van 20 seconden 90% VO2max met 10 seconden rust tussen de sessies: dit duurt 4 minuten.

Watergebonden cardiovasculaire training wordt steeds belangrijker bij de behandeling van een groot aantal ziekten: niet alleen voor mensen met een zittende leefstijl (pijn, spierzwakte, spasticiteit, enz.), maar ook voor mensen met een ziekte die verband houdt met neuro-inflammatie, zoals Alzheimer of Multiple Sclerose. Een zwembad biedt de mogelijkheid om te oefenen voor mensen die op het land beperkt zijn.

In ACT zou een klinische vraag bijvoorbeeld kunnen zijn: “kunt u een inspanningsniveau vinden waarbij u een beetje buiten adem bent tijdens de volgende springoefeningen?”.

Lees meer over:

• Hydrotherapie apparatuur, belangrijk gereedschap voor revalidatie
• Wat is hydrotherapie?
• EWAC Medical producten